Το «Ένας Αμερικανός Φίλος» (The American Friend), είναι η έβδομη μεγάλου μήκους ταινία του σπουδαίου Γερμανού σκηνοθέτη, Βιμ Βέντερς, η οποία κυκλοφορεί σε επανέκδοση δίνοντας μας την ευκαιρία να την ξαναθυμηθούμε. Το φιλμ αποτελεί διασκευή του βιβλίου «Το παιχνίδι του κυρίου Ρίπλεϊ« της Πατρίσια Χάισμιθ. Ο Βιμ Βέντερς αποδίδει έμφαση τόσο στους χαρακτήρες – την αποξένωση, τα διλήμματα και τα συναισθήματα τους – όσο και στις πόλεις στις οποίες εκείνοι ζουν και δρουν. Η ιστορία διαδραματίζεται μεταξύ Νέας Υόρκης, Παρισιού, Αμβούργου και Μονάχου, ενώ στο καστ συναντάμε στους κεντρικούς ρόλους τους εξαιρετικούς Ντένις Χόπερ και Μπρούνο Γκανζ και στους συμπληρωματικούς ρόλους τους Σαμ Φούλερ και Νίκολας Ρέι. Το φιλμ πραγματοποίησε την πρεμιέρα του τον Μάιο του 1977, στο 30ό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών.

«Η αρχή των road movies ξεκινά από την Ελλάδα. Στον δρόμο, πρέπει πάντα να γνωρίζεις την αρχή. Ο Όμηρος είναι ο πρώτος άνθρωπος που έκανε ένα είδος road movie, την Οδύσσεια […] Είναι πολύ ωραίο να είσαι μέσα στο σπίτι, αλλά είναι ακόμη καλύτερο να είσαι εκεί έξω, να ταξιδεύεις, να αναζητάς το άγνωστο.» – Βιμ Βέντερς (47ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης)

Ο Τομ Ρίπλεϊ (Ντένις Χόπερ) είναι ένας Αμερικανός, που ζει στην Ευρώπη. Ο Ρίπλεϊ συνεργάζεται μ’ έναν πλαστογράφο έργων τέχνης στο Αμβούργο, αποκτώντας έτσι σχέσεις με ανθρώπους του υποκόσμου. Ένας από αυτούς, ο Ραούλ Μινό (Τζέραρντ Μπλεν), τον πλησιάζει μια μέρα και του προτείνει μια διαφορετική δουλειά. Όχι το συνηθισμένο εμπόριο πλαστών έργων, στο οποίο ειδικευόταν ο Ρίπλεϊ, αλλά τη δολοφονία ενός άντρα!

Ο Μινό του ζητά να γίνει εκτελεστής και να σκοτώσει έναν μαφιόζο εχθρό του. Ο Ρίπλεϊ καταστρώνει τότε ένα φιλόδοξο σχέδιο. Παράλληλα όμως σκέφτεται να μπλέξει στην υπόθεση τον Τζόναθαν Ζίμερμαν (Μπρούνο Γκαντζ), έναν ήρεμο οικογενειάρχη και τεχνίτη κορνίζας, που γνωρίζει τυχαία σε μια δημοπρασία. Όταν ο Ρίπλεϊ μαθαίνει ότι ο Τζόναθαν είναι βαριά άρρωστος, παραποιεί τα ιατρικά στοιχεία ώστε να δείχνουν ότι δεν έχει καθόλου χρόνο ζωής, για τον πείσει να διαπράξει τον φόνο.

Ο Τζόναθαν ανακαλύπτει έτσι σταδιακά μια εντελώς καινούργια πτυχή του εαυτού του και δελεάζεται από το μεγάλο χρηματικό ποσό που του προσφέρει ο Μινό για να εξασφαλίσει το αβέβαιο μέλλον της οικογένειά του. Μη γνωρίζοντας όμως τίποτα για την ανάμειξη του Ρίπλεϊ σε αυτή τη δολοπλοκία, γίνεται σιγά σιγά φίλος με τον Ρίπλεϊ, σε μια περίεργη όσο και μοιραία φιλία και για τους δύο…

Ένα συναρπαστικό και σκοτεινό θρίλερ, που αναδείχτηκε σε καλτ φιλμ, υπό τη σκηνοθετική μαεστρία του Βιμ Βέντερς. Η ταινία είναι πλούσια στην ουσία της και απολαυστική στην ιστορία της, η οποία μπορεί να διαβαστεί, σε πολλά επίπεδα με αποτέλεσμα η παρακολούθηση να εξελίσσεται σε μια συναρπαστική εμπειρία. Το φιλμ αποτελεί μια έξοχη μεταφορά του διάσημου μυθιστορήματος της Πατρίσια Χάισμιθ, «Το παιχνίδι του Ρίπλεϊ».

Μέσα από την πλοκή της ταινίας, παρακολουθούμε έναν από τους πιο ενδιαφέροντες ήρωες του σύγχρονης λογοτεχνίας θρίλερ, τον σκοτεινό όσο και χαρισματικό Τομ Ρίπλεϊ. Σε δεύτερο επίπεδο, καταλαβαίνουμε ότι ο Βέντερς εξερευνά τον κόσμο του φιλμ νουάρ και του θρίλερ, φτιάχνοντας ένα φιλμ που αισθητικά πλησιάζει το χιτσκοκικό σύμπαν του έντονου σασπένς, του μυστηρίου και της ίντριγκας. Η ταινία φτάνει να αποτελεί ένα νέο-νουάρ και είναι εμφανώς επηρεασμένη από τον «Άγνωστο του Εξπρές» του Άλφρεντ Χίτσκοκ, που είχε παρόμοια θεματολογία και βασιζόταν και εκείνο σε μυθιστόρημα της Χάισμιθ.

Παράλληλα όμως ο «Ένας Αμερικανός Φίλος» του Βιμ Βέντερς, αποτελεί και μια σπουδή πάνω στην ανθρώπινη ύπαρξη. Η ιστορία των δύο, ιδιόμορφων συναισθηματικά ηρώων, του Ρίπλεϊ και του Τζόναθαν, προσφέρει το κατάλληλο πλαίσιο για να εξερευνήσουμε τις σκοτεινότερες πλευρές του ανθρώπινου χαρακτήρα, να αναρωτηθούμε για τα όρια της κάθε προσωπικότητας και να αναμετρηθούμε με τα βάθη τις ανθρώπινης ψυχής.

Ο μοναχικός αλλά περιπετειώδης Ρίπλεϊ και ο φιλήσυχος και συγκρατημένος Τζόναθαν φαίνονται να βρίσκονται σε διαμετρικά αντίθετες θέσεις. Όμως, στην πραγματικότητα αλληλοσυμπληρώνονται. Ο παράνομος Ρίπλεϊ αρνείται να διαπράξει δολοφονία ενώ ο καλοσυνάτος οικογενειάρχης οδηγείται στο έγκλημα σχετικά πιο εύκολα, έστω και μετά από δόλο. Ο Ρίπλεϊ στην εικόνα του Τζόναθαν βλέπει την οικογενειακή γαλήνη που του είναι ξένη, άρα και ελκυστική. Αλλά και για τον Τζόναθαν, ο Ρίπλεϊ αντιπροσωπεύει την περιπέτεια, όπως δεν είχε τολμήσει ποτέ να τη φανταστεί.

Και όλα αυτά, κάτω από τη σκιά του θανάτου, καθώς αυτός αποτελεί το συνδετικό στοιχείο των δύο ηρώων, σ’ ένα ιδιαίτερο τρίπτυχο: ο επικείμενος θάνατος του άρρωστου Τζόναθαν, ο θάνατος του μαφιόζου που αρνείται να αναλάβει ο Ρίπλεϊ και ο θάνατος που απειλεί και τους δύο ήρωες, όταν ενώνουν πλέον τις δυνάμεις τους σε μια κοινή, μοιραία καταδίωξη…

Όμως, ο Βέντερς και πάλι δεν μένει μόνο εκεί και δεν αρκείται μόνο σε αυτό. Με τολμηρή κινηματογράφηση πηγαίνει την ταινία του ένα βήμα μπροστά και πραγματοποιεί παράλληλα κι ένα δεικτικό σχόλιο για την αντιφατική σχέση μεταξύ Αμερικής και Ευρώπης. Δείχνει τις διαφορές και τις αντιθέσεις στην κουλτούρα τους και το συναίσθημα αγάπης – μίσους που είχε η Δυτική Γερμανία απέναντι στην Αμερική, εξαιτίας του ρόλου που διαδραμάτισε η Αμερική μεταπολεμικά στη Γερμανία. Από αυτή την άποψη, ο Τζόναθαν αντιπροσωπεύει τη Γερμανία και ο Ρίπλεϊ, ο διαφθορέας, την Αμερική…

February 1977, Hamburg, Germany — American actor Dennis Hopper with German director Wim Wenders on the set of his movie The American Friend, based on Patricia Highsmith’s novel Ripley’s Game. — Image by © Caterine Milinaire/Sygma/Corbis

Τέλος, θα ήταν παράληψη να μην αναφέρουμε ότι στην ταινία εμφανίζονται εφτά διαφορετικοί σκηνοθέτες σε ρόλους ηθοποιού, κάτι ασυνήθιστο, που όμως αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο ο Βέντερς αποτίνει φόρο τιμής σε αγαπημένους του δημιουργούς. Συγκεκριμένα, εμφανίζονται οι δημιουργοί: Nicholas Ray, Samuel Fuller, Peter Lilienthal, Daniel Schmid, Rudolf Schündler, Lou Castel και Jean Eustache.

Σε αντίθεση με τις ταινίες των περισσότερων σκηνοθετών, που έχουν ως αφετηρία ένα γεγονός, οι δημιουργίες του Βιμ Βέντερς έχουν την απαρχή τους σε μια αίσθηση του χώρου κι ενός τόπου του οποίου θέλει να αφηγηθεί την ιστορία. Πως επιλέγει όμως κάθε φορά το θέμα του και τι είναι αυτό που τον εμπνέει; Ο Γερμανός σκηνοθέτης είχε δηλώσει στο Tvxs αποκλειστικά:

«Οι δονήσεις που λαμβάνω από έναν τόπο με βοηθούν ταυτόχρονα, είτε γυρίζω ντοκιμαντέρ είτε γυρίζω ταινία μυθοπλασίας. Έχω όμως την ανάγκη να συνδεθώ με το συγκεκριμένο μέρος που πρόκειται να κινηματογραφίσω, αλλιώς νιώθω σαν να περπατάω προς το κενό. Εξαρτάται από το ίδιο το μέρος να με κερδίσει και να μου αφηγηθεί την ιστορία του. Τότε κι εγώ με τη σειρά μου θα ξέρω που να στήσω την κάμερα. Αν μου δημιουργήσει την αίσθηση ότι κινηματογραφώ σαν να κινηματογραφούσα σε οποιοδήποτε μέρος στον πλανήτη, τότε αρχίζω και καταλαβαίνω ότι έχω χάσει την σύνδεση. Γι’ αυτό και αναζητώ δυνατούς συνδέσμους με τα μέρη που επιλέγω να γυρίσω είτε πρόκειται για ντοκιμαντέρ, είτε για ταινία. Ιδανικά, προσπαθώ να γνωρίσω καλά την εκάστοτε περιοχή και να καταλάβω την ιστορία της η οποία είναι μοναδική και μπορεί να ειπωθεί εδώ και πουθενά αλλού. Τότε ξέρω ότι το θέμα του ντοκιμαντέρ μου έχει «κλειδώσει». Αντίστοιχα όταν διηγούμαι την ιστορία κάποιου, έχω την ανάγκη να γνωρίσω καλύτερα τον χώρο που τον περιβάλει.»

Η ταινία «Ένας Αμερικανός Φίλος» (The American Friend – 1977) του Βιμ Βέντερς (Γερμανία, Γαλλία), πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα της τον Μάιο του 1977, στο Διαγωνιστικό Τμήμα του 30ού Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών. Το φιλμ έχει τιμηθεί με το Χρυσό Βραβείο Σκηνοθεσίας και Βραβείο Μοντάζ, στα Γερμανικά Βραβεία Κινηματογράφου το 1978. Η ταινία κυκλοφορεί στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες σε επανέκδοση, σε διανομή της εταιρείας Strada Films.

Έτος: 1977 | Xώρα: Γερμανία | Διάρκεια: 125 λεπτά | Σκηνοθεσία: Wim Wenders | Σενάριο: Patricia Highsmith (novel), Wim Wenders | Παίζουν: Dennis Hopper, Bruno Ganz, Lisa Kreuzer