Ο Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, συγκαταλέγεται στους αυθεντικούς σύγχρονους auteur του παγκόσμιου κινηματογράφου και είναι παράλληλα, ο σπουδαιότερος εκπρόσωπος της μετά Γκιουνέι εποχής του Τουρκικού Σινεμά. Η ακρίβεια στα μονοπλάνα και στο βάθος πεδίου, πέρα από την αδιαμφισβήτητη εικαστική λειτουργικότητά τους, συνδυάζουν την αποστασιοποιημένη, χαμηλόφωνη παρατήρηση με την δημιουργία ατμόσφαιρας και τον λυρισμό. Το φιλμ «Κάποτε Στην Ανατολία» αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα γραφής του καλλιτέχνη και προβάλλεται το Σάββατο 13 Φεβρουαρίου, στην κρατική τηλεόραση.

«Οι ήρωες μου είναι τόσο αισιόδοξοι, όσο οι πραγματικοί άνθρωποι σήμερα. Δε μου αρέσει ποτέ να τελειώνω μια ταινία αισιόδοξα, με μια νότα ελπίδας, είμαι πολύ ρεαλιστής για κάτι τέτοιο, καμιά φορά ο πεσιμισμός είναι απαραίτητος.» – Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν

Η ζωή σε μια μικρή πόλη στα βάθη της Ανατολίας, στην ενδοχώρα της Τουρκίας, είναι σαν ένα αέναο ταξίδι στη μέση των στεπών. Η διαρκής αίσθηση ότι κάτι καινούριο και διαφορετικό θα συμβεί ξαφνικά και θα εμφανιστεί πίσω από τον κάθε λόφο, στην οποιαδήποτε γωνιά της πόλης αυτής και ταυτόχρονα αν και τόσο εσωτερικό και ίδιο με τα υπόλοιπα, θα δώσει ζωντάνια, θα καθυστερήσει ή και θα αλλάξει τους μονότονους ρυθμούς της καθημερινότητας των κατοίκων.

Ένας θάνατος, η αγωνία για την εξιχνίαση του εγκλήματος. Μια ομάδα ανδρών βρίσκεται επί ποδός, ώστε να ανακαλύψει το συντομότερο, ένα νεκρό πτώμα στις αχανείς στέπες της Ανατολής. Ο αστυνομικός, ο γιατρός, ο εισαγγελέας, ο δήμαρχος και ο ύποπτος για το περιστατικό που βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση.

Ο τελευταίος που είναι ο βασικός ύποπτος για τον φόνο, οδηγεί την ομάδα σε μία ερημική τοποθεσία, αναζητώντας μέσα στη νύχτα, το θαμμένο πτώμα του θύματος. Μόνο που όσο δεν μπορεί να θυμηθεί που το έχει θάψει, η έρευνα δεν αποδίδει και οι εντάσεις ανεβαίνουν.

Ένα αριστούργημα του Τούρκικου, αλλά και του Παγκόσμιου Κινηματογράφου. Η κριτική επιτροπή του Διαγωνιστικού Τμήματος του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ των Καννών, το οποίο πραγματοποιήθηκε το 2011 με πρόεδρο τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο, έδωσε το Μεγάλο Βραβείο της (Grand Prix) – δεύτερο σημαντικότερο της διοργάνωσης μετά τον Χρυσό Φοίνικα – στην υπέροχη ταινία «Κάποτε στην Ανατολία» του Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν. Εξαιρετική φωτογραφία καθώς κι ένα ιδιαίτερο χιούμορ που διαθέτει, αυτό το στοχαστικό και άκρως διεισδυτικό φιλμ.

Ο Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, κατορθώνει μέσα από τα έργα του να συναντήσει και να συνδιαλεχθεί με τις λογοτεχνικές του και κινηματογραφικές του εμμονές. Με τον Τσέχοφ, με τον Ταρκόφσκι, τον Όζου, τον Αντονιόνι, τον Κιαροστάμι και το σημαντικότερο, μέσα από τον κύκλο των ανθρώπων και της φύσης, να φτάσει στον κρυμμένο και άρρητο σκληρό πυρήνα της ζωής. Καταφέρει να γίνει επί της ουσίας παγκόσμιος, διατηρώντας ακέραιη την εθνική και καλλιτεχνική του ταυτότητα.

«Δεν πιστεύω ότι ένας σκηνοθέτης πρέπει ν’ αναφέρεται στη σύγχρονη πραγματικότητα μιας χώρας. Αν θέλουμε να μιλήσουμε για την παρούσα κατάσταση, θα το κάνω σε τρία χρόνια, αλλά όχι τώρα. Ό,τι συμβαίνει στη χώρα μας κι ό,τι συνέβη τα περασμένα χρόνια είναι εύκολο να εξηγηθεί αν αναλογιστεί κανείς την ανθρώπινη φύση. Αλλά θεωρώ ότι ένας σκηνοθέτης δεν πρέπει να σκέφτεται το παρόν, αλλά να βλέπει τα πράγματα με μια ευρύτερη οπτική. Νομίζω ότι το χρέος ενός σκηνοθέτη διαφέρει από εκείνο ενός δημοσιογράφου. Φυσικά οι σκηνοθέτες μπορεί να επιλέξουν να κάνουν τους δημοσιογράφους, αλλά για μένα ο σκηνοθέτης πρέπει να επικεντρώνεται περισσότερο στην ψυχή του θεατή. Στην Ιαπωνία, όταν κάποιος πεθάνει σε μια διαμάχη, κάποιος από την Κυβέρνηση θα παραιτηθεί. Στην Τουρκία, κανείς δε θα παραιτηθεί σε μια τέτοια περίπτωση. Είναι θέμα διαφορετικής κουλτούρας. Θεωρώ ότι δική μου επιτυχία είναι να δώσω στο κοινό ιδέες, να θρέψω τις ψυχές των θεατών, κι οι θεατές μπορεί να νιώσουν ντροπή για κάποια πράγματα κι αυτό θα είναι επιτυχία της ταινίας. Έτσι, πιστεύω ότι ο σκηνοθέτης πρέπει να δουλεύει προς αυτήν την κατεύθυνση. Εμένα τουλάχιστον, οποιοσδήποτε άλλος τρόπος να κάνω ταινίες δε μου προσφέρει κίνητρο να δουλέψω. Προσπαθώ να καταλάβω περισσότερο την ανθρώπινη ψυχή και πιστεύω ότι γνωρίζουμε λιγότερα για τον άνθρωπο και το πώς δρα πάνω στη Γη, απ’ ό,τι για τον Άρη!» – Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν

Ο ίδιος ο σκηνοθέτης, έχει μεγαλώσει σε μια πόλη, όπως αυτή της ταινίας, με παρόμοια νοοτροπία κατοίκων και ιεραρχίας, με αυτήν που επικρατεί στο φιλμ. Άλλωστε το σενάριο βασίζεται σε αληθινά περιστατικά. Ένας από τους σεναριογράφους του Τσεϊλάν, ήταν πραγματικός γιατρός, ο οποίος προκειμένου να λάβει την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, εργάστηκε για μερικά χρόνια σε μια επαρχιακή πόλη σαν αυτή που απεικονίζεται στην ιστορία της ταινίας.

Ο τίτλος της ταινίας του Τσεϊλάν είναι εμπνευσμένος από το κλασικό φιλμ του Σέρτζιο Λεόνε «Κάποτε στη Δύση» και προήλθε από μια ατάκα που είπε ένας από τους οδηγούς στην εξέλιξη της πραγματικής ιστορίας. Ενώ γραφόταν το σενάριο, ο Τσεϊλάν και οι συνεργάτες του προσπαθούσαν να αποδώσουν όσο πιο ρεαλιστικά μπορούσαν την ιστορία, ενώ κύριο μέλημα τους ήταν να απεικονιστεί η συγκεκριμένη πολύ ιδιαίτερη ατμόσφαιρα, που είχε κάνει μεγάλη εντύπωση στον γιατρό, εκείνη την εποχή.

Σ’ ένα σημείο της ταινίας βέβαια, αυτός ο ρεαλισμός διακόπτεται απότομα, καθώς ένας από τους βασικούς χαρακτήρες, βλέπει ή νομίζει ότι βλέπει, ένα φάντασμα. Σύμφωνα με τον Τσεϊλάν ωστόσο, το φάντασμα εμφανίζεται μόνο σε ένα όνειρο, και «τα όνειρα είναι κομμάτι της ζωής, μερικά άκρως ρεαλιστικά στοιχεία που μας συμβαίνουν».

«Δεν είναι στόχος μου να δίνω ελπίδες. Μπορείς μέσα από την ταινία να δεις πολλά πράγματα σχετικά με τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης. Δεν είναι εύκολη ταινία για να την παρακολουθήσεις. Αλλά για μένα το να κάνεις Σινεμά είναι να ερευνάς την ανθρώπινη ψυχή. Δεν φτιάχνω ταινίες για μεγάλο κοινό. Αυτή είναι η ελευθερία μου. Είναι το μοναδικό που έχω: να φτιάχνω τις ταινίες που θέλω· για ένα κοινό που με καταλαβαίνει. Δεν ζητώ τίποτα περισσότερο.» – Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν

Η ταινία «Κάποτε στην Ανατολία» πραγματοποίησε, όπως προαναφέραμε, την παγκόσμια πρεμιέρα της στο 64ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών, όπου και απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής, ενώ πριν την κυκλοφορία της στις εγχώριες αίθουσες, αποτέλεσε την ταινία έναρξης του 24ου Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου της Αθήνας. Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε ότι η ταινία «Κάποτε στην Ανατολία», αποτέλεσε την επίσημη πρόταση της Τουρκίας για το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας το 2012.

Κάποτε στην Ανατολία / Bir Zamanlar Anadolu / Once Upon a Time in Anatolia
Σκηνοθεσία: Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν
Σενάριο: Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, Εμπρού Τσεϊλάν, Ερκάν Κεσάλ
Πρωταγωνιστούν: Γιλμάζ Ερντογάν, Τανέρ Μπιρσέλ, Αχμέτ Μουμτάζ Ταϊλάν, Μουχάμετ Ουζουνέρ
Φωτογραφία: Γκόχαν Τιριγιάκι
Έτος Παραγωγής: 2011
Χώρα Παραγωγής: Τουρκία, Βοσνία Ερζεγοβίνη
Διάρκεια: 150 λεπτά
Προβάλλεται το Σάββατο 13 Φεβρουαρίου στις 23:00, στο Κανάλι της Βουλής