Στις 29 Αυγούστου του 1961, η ταινία «Πέρυσι στο Μάριενμπαντ» πραγματοποιεί την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Βενετίας, όπου και βραβεύεται με τον Χρυσό Λέοντα της διοργάνωσης. Εξήντα χρόνια μετά, το απόλυτο κινηματογραφικό παζλ κυκλοφορεί σε επανέκδοση, δίνοντας μας την ευκαιρία να το απολαύσουμε και πάλι, στην μεγάλη οθόνη.

Σ’ ένα πολυτελές ξενοδοχείο στην εξοχή, ένας άντρας (Χ) χρησιμοποιεί όλα τα θεμιτά μέσα για να πείσει μια παντρεμένη γυναίκα (Α) να φύγει μαζί του. Η γυναίκα μόλις και μετά βίας μπορεί να ανακαλέσει στην μνήμη της, την ερωτική ιστορία που είχαν – ή μήπως δεν είχαν – τον προηγούμενο χρόνο στο Μάριενμπαντ.

Ο σύζυγος ή συνοδός (Μ), παραμένει σταθερά και διακριτικά στο πλευρό της, ρωτώντας κάθε λίγο για την υγεία της, αλλά αδιαφορώντας για τα αισθήματά της. Δυσοίωνοι οργανικοί ήχοι επαναλαμβάνονται καθώς το προοπτικό πεδίο της κάμερας ανιχνεύει ανάμεσα στους απέραντους διαδρόμους, ενός μπαρόκ ξενοδοχείου.

Σκορπισμένα πλήθη με βραδινές ενδυμασίες, εγκαταλειμμένα μέσα σ’ έναν αντίλαλο. Ο άντρας προσπαθεί να πείσει την καχυποψία της γυναίκας, ότι έχουν ξαναβρεθεί εδώ ή μήπως όχι. Η μνήμη ξεγλιστρά, η αμφισημία προτίθεται να υποτάξει τον φιλμικό χώρο. Ο άντρας της γυναίκας (ή μήπως είναι κάτι άλλο;) γυροφέρνει μ’ ένα πένθιμο ύφος, ενώ παίζει ένα περίεργο παιχνίδι κρουστών στις γωνίες των χώρων.

Ο Χ επαναλαμβάνει συνεχώς σαν σύνθημα τη λέξη «Πέρυσι», μαζί με κάθε συνάντηση του με τη γυναίκα, η οποία κάθε φορά λαμβάνει χώρα και σε διαφορετική τοποθεσία, μέσα από διαφορετικά κουστούμια. Ένα χαρακτηριστικό παιχνίδι με σπίρτα και η απορία μένει μετέωρη. Αλήθεια, η περυσινή τους επαφή υφίσταται όντως, κι αν ναι, τι πραγματικά συνέβη ανάμεσά τους;

Το θρυλικό φιλμ του Αλέν Ρενέ, «Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ», γυρισμένο στις αρχές του αγαπημένου κινήματος της Νουβέλ Βαγκ, μας μεταφέρει σ’ ένα δυστοπικό σύμπαν όπου Χ και Α, αποτελούν τις μεταβαλλόμενες σταθερές μιας διαφορικής, κινηματογραφικής εξίσωσης. Μίας εξίσωσης, όπου το καλό και το κακό, η εξαπάτηση και η αλήθεια παίζουν κρυφτό πίσω από την αυλαία των θαυμάτων του σπουδαίου Αλέν Ρενέ.

Το φιλμ είναι προϊόν της σπουδαίας συνεργασίας του Αλέν Ρενέ μ’ έναν από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους του νέου μυθιστορήματος, τον Αλέν-Ρομπ Γκριγιέ, ο οποίος κέρδισε δικαίως και μία Υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερου Σεναρίου. Αυτή η σπάνια συνεργασία, κατεργάστηκε τις διαστάσεις του χρόνου, με οδηγό το κινηματογραφικό μέσο. Ένα αριστούργημα ανέγγιχτο στον χρόνο και μνημειώδες.

Παρόλο που η αινιγματική πλοκή της ταινίας δεν αποσαφηνίζει επακριβώς την τοποθεσία, το Μαρίενμπαντ είναι μία υπαρκτή πόλη και υφίσταται στην Τσεχία. Ο Αλέν Ρενέ γύρισε το φιλμ εντός πολυτελέστατων κατοικιών, ενώ κάποιο μέρος συμπληρωματικών σκηνών γυρίστηκαν σε στούντιο. Επέλεξε να μοντάρει με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να παραχθεί ένας αποπροσανατολισμένος χώρος, όπου το γεωγραφικό πεδίο δεν συγκεκριμενοποιείται. Στο καστ, συναντάμε τους υπέροχους ηθοποιούς: Ντελφίν Σεϊρίγκ, Τζόρτζιο Αλμπερτάτζι και Σασά Πιτόεφ.

Το στυλ γραψίματος του Αλέν-Ρομπ Γκριγιέ είναι ρεαλιστικό και φαινομενολογικό ταυτόχρονα. Η θεωρία της αγνής επιφάνειας αποτελούσε την αβελτηρία της σκέψης του. Μεθοδικές, γεωμετρικές φόρμες που εκφράζονταν σε επαναλαμβανόμενα μοτίβα αντικειμένων, αντικαθιστούσαν την ψυχολογία του χαρακτήρα. Ο αναγνώστης / θεατής, καλείται να συμπληρώσει τα κομμάτια του παζλ με υπομονή. Είναι μια συναισθηματική εμπειρία.

Το τελικό αποτέλεσμα προσομοιάζεται περισσότερο με κυβιστικό πίνακα. Ένας συγγραφέα ανοιχτός σε πολλές ερμηνείες. Ο ίδιος έλεγε χαρακτηριστικά: «Πέρασε ο καιρός όπου τα μυθιστορήματα αφορούσαν άτομα και χαρακτήρες. Η ιδέα του να πεις μια ιστορία δεν σχετίζεται με την αφήγηση αυτή καθεαυτή. Εάν ένας μοντέρνος συνθέτης θέλει να παράξει επακριβώς τη μουσική του Μπετόβεν, κανείς δεν θα προθυμοποιηθεί να τον ακούσει».

Συνομήλικος με τον Γκριγιέ, ο Αλέν Ρενέ γεννήθηκε και αυτός το 1922, στην Βρετάνη. Ο Ρενέ αν και δεν ήταν ποτέ «επίσημο» μέλος του «Νέου Κύματος», ξεκίνησε τη καριέρα του στα τέλη της δεκαετίας του ’50. Αντίθετα από τους υπόλοιπους σκηνοθέτες της παρέας των «Cahiers du Cinema», που ασχολήθηκαν με τον αναγραμματισμό των κινηματογραφικών ειδών, ο Ρενέ σημάδεψε με τον φακό του το τραυματικό της μνήμης του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και τις καταστροφικές επιπτώσεις αυτού, στο ασυνείδητο του ανθρώπου με το εμβληματικό φιλμ, «Χιροσίμα Αγάπη μου».

Στα χρόνια που ακολουθούν, μελετά με εμβρίθεια το λεξιλόγιο του μοντάζ, διαβάζει μανιωδώς ποίηση και εξελίσσει τεχνικές που ερευνούν την υποκειμενικότητα της μνήμης σε σχέση με τη βία της Ιστορίας. Το «Χιροσίμα Αγάπη μου» είναι αποτέλεσμα της μελέτης αυτής, σε σενάριο της Μαργκερίτ Ντυράς. Οι συνεργασίες του περιελάμβαναν λογοτέχνες και δοκιμιογράφους του ανθισμένου γαλλικού πνεύματος του ’50, που μαζί με άλλους σκηνοθέτες ανήκαν στο αριστερό ρεύμα, που ονομάζονταν: «La rive gauche». Έτσι ονομάζεται η νότια πλευρά του Σηκουάνα, όπου ήταν η γειτονιά των διανοούμενων.

Η σκέψη του Ρενέ επηρεάζεται και εμπλουτίζεται από τη ζωγραφική και τις επιστήμες του ανθρώπου. Το έργο του ριζοσπάστη ανθρωπολόγου Μαρσέλ Ντετιέν, που στοχάζεται πάνω στη δημιουργία της γραμματικής της μυθολογίας τον επηρεάζει βαθιά, όπως και οι πίνακες του Ματίς. Ο σκηνοθέτης ανά περιόδους προκαλούσε τα όρια και τα συμπεράσματα, του τι μπορεί να είναι Κινηματογράφος. Ιδιοσυγκρασιακός και τολμηρός, δεν παρέλειπε να κατεδαφίσει μοτίβα της κοινότοπης αναπαράστασης και να εφεύρει καινούργια.

Στο φιλμ «Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ» αναδιατάσσει τον χρόνο όπως ο Μαρσέλ Προυστ. Φτάνει στις αβύσσους της δισυπόστατης μνήμης και την εξακοντίζει σε σοκαριστικά μήκη. Μια ασταθής πραγματικότητα διατρέχει την φιλμική επιφάνεια, που μετασχηματίζεται ανάλογα με την εκάστοτε προοπτική των πρωταγωνιστών.

«Είμαι συνεχώς στο κατόπι της αναζήτησης μιας ειδικής μη αφηγηματικής γλώσσας, που θα εμπεριέχει μουσικότητα» – Αλέν Ρενέ

Το φιλμ «Πέρυσι στο Μάριενμπαντ» του Αλέν Ρενέ, αποτελεί το απόλυτο κινηματογραφικό παζλ, για ευφυείς λύτες. Μία ταινία με μεθυστικά χρονικά άλματα και αλλεπάλληλα φλάσμπακς, στον χρόνο αλλά και στο υποσυνείδητο. Μία τέλεια εικονογράφηση της ψυχαναλυτικής διαδικασίας, μεταφερόμενη ιδανικά στην μεγάλη οθόνη.

Διαβάστε επίσης:
Αλέν Ρενέ: Ο Κινηματογράφος στην αναζήτηση μιας ειδικής μη αφηγηματικής γλώσσας

Πέρυσι στο Μάριενμπαντ / Last Year at Marienbad / L’année dernière à Marienbad
Σκηνοθεσία: Αλέν Ρενέ
Σενάριο: Αλέν Ρομπ-Γκριγιέ
Πρωταγωνιστούν: Τζόρτζιο Αλμπερτάτσι, Ντελφίν Σεϊρίγκ, Σάσα Πιτόεφ
Φωτογραφία: Σάσα Βιέρνι
Μοντάζ: Τζάζμιν Τσάσνεϊ, Ανρί Κολπί
Μουσική: Φρανσίς Σεϊρίγκ
Έτος Παραγωγής: 1961
Χώρα Παραγωγής: Γαλλία, Ιταλία
Διάρκεια: 94 λεπτά
Προβάλλεται σε επανέκδοση από την Πέμπτη 8 Ιουλίου